Annalium Liber I

Ilia Aoneae filia sororem adloquitur

32

Excita cum tremulis anus attulit artubus lumen,

Talia commemorat lacrimans, exterrita somno:

'Eurudica prognata pater quam noster amavit,

35

Vires vitaque corpus meum nunc deserit omne.

Nam me visus homo pulcher per amoena salicta

Et ripas raptare locosque novos: ita sola

Postilla germana soror, errare videbar

Tardaque vestigare et quaerere te, neque posse

40

Corde capessere: semita nulla pedem stabilibat.

Exin compellare pater me voce videtur

His verbis: "o gnata, tibi sunt ante ferendae

Aerumnae, post ex fluvio fortuna resistet."

Haec ecfatus pater, germana, repente recessit

45

Nec sese dedit in conspectum corde cupitus,

Quamquam multa manus ad caeli caerula templa

Tendebam lacrumans et blanda voce vocabam.

Vix aegro cum corde meo me somnus reliquit.'

Romulo auspicia data

80

Curantes magna cum cura cumcupientes

Regni dant operam simul auspicio augurioque.

**********************************

[Hinc] Remus auspicio se devovet atque secundam

Solus avem servat. at Romulus pulcher in alto

85

Quaerit Aventino, servat genus altivolantum.

Certabant urbem Romam Remoramne vocarent.

Omnibus cura viris uter esset induperator.

Expectant vel uti, consul cum mittere signum

Volt, omnes avidi spectant ad carceris oras,

90

Quam mox emittat pictis e faucibus currus:

Sic expectabat populus atque ora tenebat

Rebus, utri magni victoria sit data regni.

Interea sol albus recessit in infera noctis.

Exin candida se radiis dedit icta foras lux.

95

Et simul ex alto longe pulcherruma praepes

Laeva volavit avis: simul aureus exoritur sol.

Cedunt de caelo ter quattor corpora sancta

Avium, praepetibus sese pulchrisque locis dant.

Conspicit inde sibi data Romulus esse priora,

Auspicio regni stabilita scamna locumque.

Romuli nenia

117

Pectora diu tenet desiderium, simul inter

Sese sic memorant, ' o Romule, Romule die,

Qualem te patriae custodem di genuerunt !

O pater o genitor o sanguen dis oriundum,

Tu produxisti nos intra luminis oras.

116

Romulus in caelo cum dis genitalibus aevum

Degit.

Liber VI (fragmenta quae exstant omnia)

Bellum cum Pyrrho Epiri rege

173

Quis potis ingentis oras evolvere belli?

Tum cum corde suo divum pater atque hominum rex

Effatur.

Postumius apud Tarentinos

Contra carinantes verba atque obscena profatus.

Tarentini Pyrrhum arcessunt

178

Navus repertus homo Graio patre Graius homo rex,

Nomine Burrus uti memorant a stirpe supremo.

179

Intus in occulto mussabant . . . . .

Oraculum Apollinis Pyrrho datum

174

Aio te Aeacida Romanos vincere posse.

    stolidum genus Aeacidarum

Bellipotentes sunt magis quam sapientipotentes.

Proletarii armantur

Proletarius publicitus scuteisque feroque

Ornatur ferro, muros urbemque forumque

Excubiis curant.

180

Balantum pecudes quatit: omnes arma requirunt.

Arbores ad rogos faciendos caeduntur

181

Incedunt arbusta per alta, securibus caedunt,

Percellunt magnas quercus, exciditur ilex,

Fraxinus frangitur atque abies consternitur alta.

Pinus proceras pervortunt: omne sonabat

Arbustum fremitu silvai frondosai.

Epigramma Pyrrhi in templo Tarentini Iovis

Qui antehae invicti fuerunt, pater optime Olympi,

Hos et ego in pugna vici victusque sum ab isdem,

Pyrrhi de captivis reddendis praeclara sententia

186

Nec mi aurum posco nec mi pretium dederitis:

Non cauponantes bellum sed belligerantes,

Ferro non auro vitam cernamus utrique.

Vosne velit an me regnare, era quidve ferat Fors

Virtute experiamur. Et hoc simul accipe dictum:

Quorum virtutei belli fortuna pepercit,

Eorundem libertati me parcere certumust.

Dono ducite, doque volentibus cum magnis Dis.

Sententia ab Appio dicta

194

Quo vobis mentes rectae quae stare solebant 208*

Antehac, dementes sese flexere viai?

Sed quid ego hic animo lamentor?

Cineas redit re infecta

Orator sine pace redit regique refert rem.

Cineas rem Pyrrho refert

. . . ast animo superant atque aspera prima

    Volnera belli despernunt.

decretum est fossari corpora telis.

Dum quidem lmus homo Romanus toga superescit.

Decius nepos apud Asculum se devovet

200

. . . . . . . . divi hoc audite parumper,

Ut pro Romano populo prognariter armis

Certando prudens animam de corpore mitto.

De rebus ad Beneventum gestis

203

Lumen . . . . . . . . . . . . . . . scitus agaso

205

Vertitur interea caelum cum ingentibus signis.

Ut primum tenebris abiectis indalbabat.

Laus M'. Curii

209

Quem nemo ferro potuit superare nec auro.

Liber VII

Ennii de Naevio sententia

231

    scripsere alii rem

Versibus quos olim Faunei vatesque canebant;

Cum neque Musarum scopulos quisquam superarat

Nec dicti studiosus erat,

    ante hunc

Nos ausi reserare . . . .

Gemini Servilii amicus describitur

210

Haece locutus vocat quocum bene saepe libenter

Mensam sermonesque suos rerumque suarum

Comiter impartit, magnam cum lassus diei

Partem fuisset de summis rebus regundis

Consilio iudu foro lato sanctoque senatu:

215

Cui res audacter magnas parvasque iocumque

Eloqueretur, et cuncta malaque et bona dictu

Evomeret, si qui vellet, tutoque locaret.

Quocum multa volup ac gaudia clamque palamque.

Ingenium cui nulla malum sententia suadet

220

Ut faceret facinus, levis, haut malus, doctus, fidelis,

Suavis homo, facundus, suo contentus, beatus,

Scitus, secunda loquens in tempore, commodus verbum

Paucum, multa tenens antiqua sepulta, vestutas

Quem facit et mores veteresque novosque tenentem,

225

Multorum veterum leges divumque hominumque;

Prudenter qui dicta loquive tacereve possit:

Hunc inter pugnas compellat Servilius sic:

Liber VIII

De bello Hannibalico

258

    postquam Discordia taetra

Belli ferratos postes portasque refregit.

263

Pellitur e medio sapientia, vi geritur res, 272

Spernitur orator bonus, horridus miles amatur.

Haut doctis dictis certantes sed maledictis

Miscent inter sese inimicitiam a~itantes. 275

Non ex iure manu consertum sed magis ferro

Rem repetunt, regnumque petunt, vadunt solida vi.

Liber IX

De consulatu Cethegi et Tuditani

300

Additur orator Cornelius saviloquenti

Ore Cethegus Marcus Tuditano conlega

Marci filius

. . . is dictust ollis popularibus olim,

Qui tum vivebant homines atque aevum agitabant,

Flos delibatus populi suadaeque medulla.

Fabiu Cunctatoris elogium

Unus homo nobis cunctando restituit rem.

Non enim rumores ponebat ante salutem.

Ergo postque magisque viri nunc gloria claret.

De Hannibale

313

. . . . mortalem summum fortuna repente

Reddidit, e summo regno ut famul infimus esset.

Liber X

Bellum Maoedonicum

322

Insece Musa manu Romanorum induperator

Quod quisque in bello gessit cum rege Philippo.

326

Egregie cordatus homo catus Aelius Sextus.

Charopi Epirotae pastor T. Quinctium adloquitur

Sollicitari te Tite sic noctesque diesque

* * * * * *

327

O Tite si quid ego adiuero curamve levasso,

Quae nunc te coquit et versat in pectore fixa,

Ecquid erit praemi ?

* * * * * *

Ille vir haud magna cum re, set plenus fidei.

T. Quinctius ante pugnam ad Cynoscephalas

333

Aspectabat virtutem legionis suai,

Expectans si mussaret quae denique pausa

Pugnandi fieret aut duri finis laboris.

Liber XI

349

Quae neque Dardaniis campis potuere perire,

Nec cum capta capi, nec cum combusta cremari.

Liber XVII

Res gestae A.V.C. 572, 573

430

Concurrunt vel uti venti cum spiritus austri

Imbricitor aquiloque suo cum flamine contra

Indu mari magno fluctus extollere certant.

Liber XVIII

Pugna C. Aelii tribuni; cf. Liv. xli. 4

409

Undique conveniunt vel ut imber tela tribuno: 43I*

Configunt parmam, tinnit astilibus umbo

Aerato sonitu galeae: sed nec pote quisquam

Undique nitendo corpus discerpere ferro.

Semper obundantes hastas frangitque quatitque:

Totum sudor habet corpus multumque laborat,

Nec respirandi fit copia: praepete ferro

Histri tela manu iacientes sollicitabant.

De se ipso

Nos sumus Romani qui fuimus ante Rudini.

Sicut fortis equus, spatio qui saepe supremo

Vicit Olimpia, nunc senio confectus quiescit.

Incertae Sedis Fragmenta

Moribus antiquis res stat Romana virisque.

Septingenti sunt paulo plus aut minus anni

Augusto augurio postquam inclita condita Roma est.

Et tum sic ut equus, qui de praesepibus fartus

Vincla suis magnis animis abrupit, et inde

Fert sese campi per caerula laetaque prata

Celso pectore, saepe iubam quassat simul altam,

Spiritus ex anima calida spumas agit albas.

Perque fabam repunt et mollia crura reponunt.