Ad Serenum de Otio

I. [1] ... cit, nobis magno consensu uitia commendant. Licet nihil aliud quod sit salutare tentemus, proderit tamen per se ipsum secedere: meliores erimus singuli. Quid quod secedere ad optimos uiros et aliquod exemplum eligere, ad quod uitam derigamus, licet? Quod sine otio non fit: tunc potest obtineri quod semel placuit, ubi nemo interuenit qui iudicium adhuc imbecillum, populo adiutore, detorqueat; tunc potest uita aequali et uno tenore procedere quam propositis diuersissimis scindimus. [2] Nam inter cetera mala illud pessimum est, quod uitia ipsa mutamus. Sic ne hoc quidem nobis contingit, permanere in malo iam familiari: aliud ex alio placet, uexatque nos hoc quoque, quod iudicia nostra non tantum praua, sed etiam leuia sunt. [3] Fluctuamur aliudque ex alio comprehendimus; petita relinquimus, relicta repetimus: alternae inter cupiditatem nostram et paenitentiam uices sunt. Pendemus enim toti ex alienis iudiciis, et id optimum nobis uidetur quod petitores laudatoresque multos habet, non id quod laudandum petendumque est, nec uiam bonam ac malam per se aestimamus, sed turba uestigiorum, in quibus nulla sunt redeuntium. [4] Dices mihi: "Quid agis, Senecca? deseris partes! Certe Stoici uestri dicunt: "Vsque ad ultimum uitae finem in actu erimus, non desinemus communi bono operam dare, adiuuare singulos, opem ferre etiam inimicis, eniti manu. Nos sumus qui nullis annis uacationem damus et, quod ait ille uir disertissimus,

Canitiem galea premimus;

nos sumus apud quos usque eo nihil ante mortem otiosum est ut, si res patitur, non sit ipsa mors otiosa." Quid nobis Epicuri praecepta in ipsis Zenonis principiis loqueris? Quin tu bene gnauiter, si partium piget, transfugis potius quam prodis?" Hoc tibi in praesentia respondebo: "Num quid uis amplius quam ut me similem ducibus meis praestem? Quid ergo est? non quo miserint me illi, sed quo duxerint ibo."

II. [1] Nunc probabo tibi non desciscere me a praeceptis Stoicorum, nam ne ipsi quidem a suis desciuerunt (et tamen excusatissimus essem etiam si non praecepta illorum sequerer, sed exempla). Hoc quod dico in duas diuidam partes: primum, ut possit aliquis uel a prima aetate contemplationi ueritatis totum se tradere, rationem uiuendi quaerere atque exercere secreto; [2] deinde, ut possit hoc aliquis emeritis iam stipendiis, profligatae aetatis, iure optimo facere et ad alios occupationes referre, uirginum Vestalium more, quae, annis inter officia diuisis, discunt facere sacra et, cum didicerunt, docent.

III. [1] Hoc Stoicis quoque placere ostendam, non quia mihi legem dixerim nihil contra dictum Zenonis Chrysippiue committere, sed quia res ipsa patitur me ire in illorum sententiam: quam si quis semper unius sequitur, non in curia, sed in factione est. Vtinam quidem iam tenerentur omnia et in aperto confessa ueritas esset nihilque ex decretis mutaremus! Nunc ueritatem cum iis ipsis qui docent quaerimus. [2] Duae maxime et in hac re dissident sectae Epicureorum et Stoicorum, sed utraque ad otium diuersa uia mittit. Epicurus ait : "Non accedet ad rem publicam sapiens, nisi si quid interuenerit." Zenon ait: "Accedet rem publicam, nisi si quid impedierit." [3] Alter otium ex proposito petit, alter ex causa. Causa autem illa late patet: si res publica corruptior est quam ut adiuuari possit, si obscurata est malis, non nitetur sapiens in superuacuum nec se nihil profuturus impendet; si parum habebit auctoritatis aut uirium nec illum erit admissura res publica, si ualetudo illum impediet, quomodo nauem quassam non deduceret in mare, quomodo nomen in militiam